Abdülhamit en de Osmaanse grondwet

Er is onder bepaalde religieuze groeperingen in Turkije en de Turkse diaspora grote sympathie voor de 34ste Osmaanse sultan Abdülhamit II (1876-1909). Na Abdülhamit konden zijn twee opvolgers het uiteenvallend Osmaanse Rijk niet meer redden en viel het immense wereldrijk uit elkaar. Sommige mensen menen nu dat Abdülhamit het tij had kunnen keren, ware het niet dat hij middels een coup van zijn troon verstoten werd. Het valt echter op dat een overgrote merendeel van de mensen die dit beweert, afkomstig is uit de religieuze Nurcu-beweging; welke Abdülhamit meer tracht te gebruiken voor politieke doeleinden dan voor historisch onderzoek. Want Abdülhamit werd van de troon verstoten door een groep jonge en energieke legerofficieren die zich de 'Jong Turken' noemden. Hun ideologie bestond vooral uit nationale, constitutionele en seculiere opvattingen; welke zich later verder ontwikkelden tot het huidige systeem in Turkije van laïcité en patriottisme. Omdat de Nurcu-beweging felle kritiek heeft op het huidige systeem in Turkije, en eigenlijk meer islamitische invloed wil, lijken ze de ophemeling van Abdülhamit te gebruiken om zo zijn handelingen te portretteren alszijnde 'groots'. Maar was dat eigenlijk wel zo? Wat zijn nu eigenlijk de feiten?

Tijdens het bewind van de Osmaanse Sultan Abdülhamit II, die regeerde van 1876 tot 1909, kreeg het Osmaanse Rijk te maken met vele nieuwe ideeën en stromingen uit het Westen. Sultan Abdülhamit II zag in zijn beginjaren wel heil in deze ideeën en voerde enkele maanden na zijn troonbestijging in 1876 al een grondwet en parlement in. Echter na enkele incidenten en de Russisch-Turkse Oorlog van 1877 tot 1878, die verloren werd door de Turkse Osmanen, schorste Sultan Abdülhamit II al in 1878 de grondwet en parlement voor onbepaald tijd.

Nieuwe geluiden zoals nationalisme en liberalisme werden door de niet-Turkse en niet-moslim volkeren aangegrepen om zich vrij te vechten van het Osmaanse Rijk na meer dan 500 jaar overheerst te zijn geweest door de Turkse Osmanen. Hiertegenover werd er het idee van Osmanisme gepropagandeerd door de Osmaanse Sultan Abdülhamit II, dit moest ervoor zorgen dat de Osmaanse onderdanen zich verbonden voelden met elkaar en de Osmaanse overheid.


Het Osmaanse Rijk in de 16e eeuw

Enkele van deze ideeën kregen echter ook aanhang onder de nieuwe generatie militaire studenten in het Osmaanse Rijk, die de nieuwe liberale en constitutionele ideeën mengden met het Osmanisme (oftewel Osmaans patriottisme) om tegenwicht te bieden aan de onrusten op de Balkan, zoals de Bulgaarse Opstand en de Griekse Opstand. Ze verspreidden op hogescholen en universiteiten vervolgens deze ideeën (Osmaans patriottisme en constitutionalisme res.) van liberaliteit en vrijheid. Vooral militaire studenten op de Hogeschool voor Bestuursambtenaren (genaamd 'Mülkiye') en de Hogere Krijgsschool (genaamd 'Harbiye') voelden zich uitermate sterk aangetrokken tot de liberale en constitutionele ideeën die vanuit het Westen waren overgewaaid. Het mag geen toeval heten dat ook deze veelal Turkse militaire studenten in het Europese deel van het Osmaanse Rijk resideerden. De Europese gebieden werden een bolwerk van militaire studenten die geloofden in liberalisme, Osmaans patriottisme en de constitutie. Toen echter de Osmaanse overheid onder leiding van de Osmaanse Sultan Abdülhamit II, lucht kreeg van de liberale en constitutionele ideeën onder de militaire studenten in het Europese deel van het Osmaanse Rijk, werden dit soort ideeën verboden. Toen dit Osmanisme vervolgens dus ook mislukte, mede door het verschil van geloof in het Osmaanse Rijk (waar Joden, Moslims, Gregoriaans-Orthodox Christenen, Protestanten, Katholieken, Soennieten, Sjiieten en Alevieten woonden), werd er teruggegrepen op arrestaties en verbanningen van de aanhangers van deze ideeën.

Hierdoor was het enkele jaren rustig, maar uiteindelijk werd in 1889 door vier studenten aan de Militaire Medische Hogeschool een geheim genootschap opgericht die opkwam voor de invoering van een grondwet en een parlement, genaamd 'İttihad-i Osmani Cemiyeti'.[1] Deze ontwikkelde zich verder tot de 'İttihat ve Terakki' en de 'Jong Turken', waarna ze in 1908 machtig genoeg waren om een coup uit te voeren en de Osmaanse grondwet nogmaals in te voeren.

Armand Sağ

25 augustus 2010

© Armand Sağ 2010