Osmanlı Yönetiminde Fas
Bazı Faslılar, Osmanlılar tarafından hüküm edilmediklerini söylemektedir. Gerçekler ise böyledir.
1492'de İspanyollar, El Andalusya'yı tekrar Araplardan geri aldıklarında Kuzey Afrika'ya geçip Faslıları/Arapları da yenmek istediler, korku içinde Cezayır ve Fas'ın doğusundaki Osmanlılardan yardım isteyen batı Fas yönetimi bir kaç yıl (35 yıl) Osmanlı hükümdarı altında yaşayıp Osmanlılara ömür boyu vergi ödemeyi kabul etmiştir. O 35 yıl Fas kralı Osmanlı Padişah'ın bir askeri gibi yaşadı, fakat daha sonra 1576 yılında Fas kralı Muhammed Mütevekkil Alellah 60 bin kişilik orduyla 15 bin kişilik Osmanlı Orduya karşı gelince El Raken Savaşı gerçekleşti. Bu savaşta 15 bin kişilik Osmanlı Ordusu kolaylıkla Fas kralı Muhammed Mütevekkil Alellah 60 bin kişilik ordusunu yenmeyi başardı. Muhammed Mütevekkil Alellah Merakeş’e kaçmak zorunda kaldı ve Osmanlılar tarafından yerleştirilen yeni Fas kralı Abdülmelik olmuştur. Fas'ın o zamanki başkenti "Fes" ve Fas'ın doğusu 19. yüzyıla (1830) kadar Osmanli hükümdari altında kaldı, Fes kenti yüzyıllar boyunca Osmanlı hükümdarı altında kaldığı için Faslılar kendilerine başka başkent yapmıştır, yeni başşehir Rabat olmuştur. Osmanlılar (yani Türkler) Fes kentinden dolayı bugüne kadar daha hala "Fas" diye hitab eder o ülkeye. Fakar 19. yüzyılda Fransızlar (ve özellikle 1830 yılında) Fes ve Fas'ın doğusunu, tıpkı Cezayır gibi, zorla Osmanlılardan kopararak o bölgeyi de Osmanlılardan almayı başarmıştır.
1576 yılına kadar Osmanlıların elindeki Fas toprakları
_____________________________________________________________________________________
1576 yılından sonra Osmanlıların elindeki Fas toprakları
______________________________________________________________________________________
Kaynaklar ise durumu ş öyle anlatmakta:
"[...]Fas İmparatorluğu'nun Türkiye'nin himayesine girmesi (9 mart 1576)[...]Abdülmelik İstanbul'a geldi ve Türkiye'ye tabi olmak şartıyla, Fas tahtını istedi. Divân'da Kapdân-ı Deryâ Kılıç-Ali Paşa tarafından desteklendi ve III. Murat tarafından kabul edildi.[...]Osmanlı camiasına dahil hükümdarlardan biri vaziyetine girdi.[...]Parlak bir saltanat sürmüş ve Türkiye ile olan tabiiyet bağlarını koparmaya teşebbüs etmemiştir.[...]Türkiye'de olduğu gibi Fas'ı da beylerbeyiliklere ayırmış, her beylerbeyiliğin başına bir 'paşa' getirmiştir.[...]"
- Yılmaz Öztuna, Büyük Türkiye Tarihi, cilt 4/14 (De grote geschiedenis van Turkije; deel 4 van 14), İstanbul 1983, 343-357.
"[...]Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa komutasındaki 15 bin kişilik Osmanlı ordusu ile Fas Kralı Muhammed Mütevekkil Alellah komutasındaki 60 bin kişilik Fas ordusu arasında yapılan savaşta Fas ordusunda bulunan Endülüslü Müslümanlar Osmanlı tarafına geçince Fas ordusu yenildi. Fes kenti ve cıvarını feth etmiş oldu ve dolayısıyla Fas kralı Muhammed Merakeş'e kaçmak zorunda kalmıştır.[...]"
- Bülent Özükan vs, Osmanlı Tarihi, cilt 2/4 (Osmaanse Geschiedenis; deel 2 van 4), İstanbul 2003, 56-58.
"[...]Tunis became, with Algiers and Tripoli, an Ottoman provinces, helping to maintain through the ensuing centuries a degree of Turkish authority over these unruly piratical states of the Barbary Coast. Turkish influence was to be extended, in 1578, to Morocco.[...]"
- Lord Kingross, The Ottoman Centuries (De Osmaanse Eeuwen), New York 2002, 273-277.
"[...]Sea power was in the hands of pirates, well organized naval forces who mainly operated from North African ports, raiding the Spanish and Italian coast across[...] were forced to unite under the Ottoman flag."
- Justin McCarthy, The Ottoman Turks (De Osmaanse Turken), New York 1997, 88-90.
"[...]The Ottoman Empire was too large and too divers to be ruled directly. Effectively governing an area that included most of the Middle East, Balkans and North Africa to well in Morocco would have demanded rapid communications, a large skilled bureaucracy, the ability to quickly deploy military forces throughout the empire, and other tools to administrations that only became available in more modern times.[...]All regions of the Empire were less centrally ruled than is true in modern states.[...]"
- Justin McCarthy, The Ottoman Turks (De Osmaanse Turken), New York 1997, 171-174.
"[...]Morocco protected in part by [...] the Ottomans.[...]In the absence of Ottoman institutions [...] the Moroccan state broke down [...] established seperate regimes at Fez and Marrakesh.[...]"
- Ira Lapidus, A History of Islamic Societies (Een Geschiedenis van İslamitische Samenlevingen), Cambridge 2002, 328-330.
"[...]1576 yılında Fas'ta çıkan taht kavgaları üzerine Cezayır Beylerbeyi Ramazan Paşa 15 bin kişilik ordusu ile Fas'a doğru yürüyerek yeni Fas Kralı Muhammed Mütevekkil Alellah'ın 60 bin kişilik ordusu ile El Raken'de karşılaştı. Fas ordusundaki Endülüslü Müslümanlar Osmanlılara geçince Fas ordusu yenildi.[...]"
- Mehmet Orhan Bayrak, Türk İmparatorlukları Tarihi (Geschiedenis van de Turkse Rijken), İstanbul 2002, 491-494.
"[...]The combined forces of the Ottomans and ’Abd al-Malik took the city of Fez in 1576 and drove the Moroccan sultan, Muhammad al-Mutawakkil, from his throne[...]‘Abd al-Malik then assumed rule of Morocco as a client of the Ottomans, having, according to the governor of Algeria, the name of Murad III read in the Friday prayer and placed on the coinage[...]the Moroccan protege of the Ottomans[...]"
- Andrew C. Hess, The Battle of Lepanto and Its Place in Mediterranean History, in: Past and Present, No. 57. (Nov. 1972), 53-73.
Bir kaç tane de kontrol edebileceğiniz site sunuyorum:
"Fas, Osmanlı hakimiyetini tanıyarak, Şerif Ahmed Mansur, emir tayin edildi. Sultan III. Murat Han devrinde Kuzey Afrika Osmanlı hakimiyetine girdiği gibi, Orta Afrika ülkesi olan Bornu da Osmanlı sultanına itaatini arz etti. Bu devirde bütün Kuzey Afrika’nın ve Bornu’nun tabiiyete girmesiyle, Osmanlı Devleti en geniş ve tabii sınırına kavuştu."
- http://www.osmanlimedeniyeti.com/Bilgi/III.%20Murat
"Fas ordusu mağlûp edilerek Abdülmelik, Fas Sultânlığına getirildi (1576). Bu tarihten sonra Fas'ta Osmanlı hâkimiyeti başladı. Bu sırada saltanat iddiasından vazgeçmeyen Mevlây Muhammed Portekizlilerden yardım istedi. Portekiz Kralı Sebastian 80 bin kişilik büyük bir kuvvetle Fas'a geldi. Ramazan Paşa idaresinde Osmanlı ve Fas kuvvetleri 1578 yazında Portekizlileri Vadi’s-sebil Savaşı'nda fena halde bozguna uğrattılar. Kral Sebastian, muharebe meydanında öldü."
- http://www.os-ar.com/modules.php?name=News&file=article&sid=41
"FAS'IN FETHİ
Osmanlı Devleti Fas'a kadar olan tüm Kuzey Afrika'yı topraklarına katmıştı. Sultan Üçüncü Murad tahta geçtiği sırada Fas'ta iktidar mücadeleleri boy gösteriyordu. Fas Osmanlı'dan yana olanlar ve Portekiz'den yana olanlar diye ikiye bölünmüştü. 1578 yılında Fas Sultanı'nın da ricası ile Fas'a giden Ramazan Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Vadi-üs Sebil'de yapılan savaşta Portekiz kuvvetlerini yendiler ve böylece Fas Sultanlığı Osmanlı himayesine alındı."
- http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=909
"Osmanlı Devleti başka ülkelerdeki müslümanlara yardım etmek amacıyla Endülüs'ün Müslümanların elinden çıkmasından sonra buradaki Müslüman ve Yahudileri Kuzey Afrika'ya ve Osmanlı topraklarına taşıdı. Fas'ta Portekizliler'le savaştı."
- http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam_tarihi
"Fas Sultânlığının Osmanlı Hâkimiyetine Girmesi: Afrika kıt'asının bütün kuzey kısımları Osmanlı hâkimiyetinde bulunmasına rağmen sadece Fas Sultânlığı müstakil bir devlet halinde bulunuyordu. Ancak son yıllarda Fas'ta taç ve taht kavgaları baş göstermişti. Fas Sultânı Mevlây Muhammed, Portekizlilerle işbirliğine başlamış bulunuyordu. Buna karşılık Fas tahtını ele geçiremeyen Abdülmelik, Osmanlılara sığınıp, kendisinin Fas Sultânlığına getirilmesini istemişti. İsteği kabul edilerek Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa'ya emir verildi. Fas ordusu mağlûp edilerek Abdülmelik, Fas Sultânlığına getirildi (1576). Bu tarihten sonra Fas'ta Osmanlı hâkimiyeti başladı."
- http://www.biriz.biz/padisahlar/p12.htm
"Fas’taki Sâdi Şerîfleri, Osmanlı sultanından, İspanyollara karşı yardım istediler. Fas Şerîflerine yardım etmek için Cezâyir Beylerbeyi Ramazan Paşa vazîfelendirildi. Osmanlı kuvvetleriyle Fas Şerîfleri, İspanyollarla Portekizlileri bölgeden attılar."
- http://www.dallog.com/tdsa/hukumdarlar/muradhan3.htm
"Er trat in osmanische Dienste und konnte sich mit Hilfe der Osmanen 1576 von Algerien aus in Marokko durchsetzen."
- http://de.wikipedia.org/wiki/Abu_Marwan_Abd_al-Malik
("durchsetzen" = "yenmek/başarmak")
"Ahmad al-Mansur erkannte zunächst die Oberhoheit der Osmanen an, um die Angriffe türkischer Korsaren auf die marokkanische Küste zu beenden."
- http://de.wikipedia.org/wiki/Ahmad_al-Mansur
("Ober" = "en üst" ve "hoheit" = "hüküm/hükümdar", yani "oberhoheit" kelimesini "en üst hükümdar/üstünlük" olarak tercüme edebiliriz)
"In an effort to win Ottoman support and oust his nephew Muhammad al-Mutawakkil (r. 1574–76), (the Moroccan ruler) Abd al-Malik took part in the final Ottoman reconquest of Tunis in 1574. The Ottoman army intervened to put him on the Sa‘di throne, in return for which he agreed to recognize the Ottoman sultan."
- http://www.bartleby.com/67/823.html
"De Ottomanen slaagden erin over grote delen van Barbarije oftewel Tamazgha te heersen. Dit reduceerde ook mee de kaapvaart. Alleen het westelijke gedeelte van het huidige Marokko is niet door de Ottomanen onderworpen."
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Barbarije
Bilginiz olsun diye sundum...
Armand Sağ
13 şubat 2007
© Armand Sağ 2007
|
