Turkije; bondgenoot van Syrië of Israël?

Turkije was één van de eerste landen dat Israël erkende in 1949, daarna zijn het altijd bondgenoten geweest. Turkije en Israël hebben zelfs een verdrag waarbij ze elkaar moeten helpen indien ze worden aangevallen door een Arabisch land (en Iran). Daarnaast hebben ze een gezamenlijke militaire industrie en gebruiken ze elkanders trainingsfaciliteiten.

Los hiervan is er nog de historische sympathie die joden hebben jegens Turken. In 1492 werden honderdduizenden joden persoonlijk uitgenodigd en ontvangen door de Osmaanse sultan Beyazıt. In dat jaar begon Spanje namelijk een klopjacht op joden, waarna de Osmanen schepen uitzonden om deze vervolgde joden te redden. Een deel vestigde zich dichtbij Spanje (in Marokko, Algerije, Tunesië en Egypte: destijds of deel van Osmaanse Rijk dan wel een vazalstaat/buitenpost), maar het overgrote deel in het hart van het Osmaanse Rijk (in Thessaloniki, İstanbul en Edirne).

Dit soort bindingen worden niet uitgewist door ene conservatieve islamist met een groot populistisch ego. Een toenadering tot Syrië of Iran zal ook op niks uitlopen omdat deze landen Turkije niks te bieden hebben. Syrië zit onder de plak bij Turkije door de bouw van de Ataturk-dam (GAP), met deze dam kan Turkije de toestroom van de Eufraat naar Syrië binnen enkele dagen stopzetten. Dit militaire project werd destijds ontworpen toen Syrië nog claim legde op de Turkse provincie Hatay (Turks-Syrische grens), de PKK-terroristenleider Öcalan onderdak bood en Turkije meermaals bedreigde met militaire acties. Door deze Ataturk-dam is de toon bij Syrië veranderd en zoekt het toenadering tot Turkije. Erdoğan speelt hier slim op in, maar Turkije weet dondersgoed dat Syrië op regionaal en internationaal gebied geen drol voorstelt. Syrische diplomatie/intelligence/militaire technologie/handel is gelijk aan dat van een derdewereldland, het kan net nog het eigen volk (en wellicht Libanon) terroriseren. Israël daarentegen heeft de militaire kennis die Turkije wil om hun positie als regionale grootmacht te kunnen consolideren. Denk hierbij aan de bouw van een nucleaire kerncentrale in Sinop, Noord-Turkije, deze kennis wordt verschaft door Israël (en in mindere mate Pakistan). Of Israël als een tussenpersoon dient voor de VS staat nog ter discussie, maar is erg aannemelijk. Verder hebben Israëliërs het geld om vakantie te vieren in Turkije en dat doen ze ook massaal. Een grote bron van inkomsten voor het Turkse toerisme, de religieuze Syriërs zullen veel minder geneigd zijn om in bikini's halfnaakt op vakantie te gaan in Turkije want Syriërs zijn vrij streng in hun geloof (denk bijvoorbeeld aan de Syrische grondwet waarin bepaald is dat de president "een praktiserend moslim moet zijn"). Deze Israëlische bron van inkomsten voor de toeristensector zal Turkije niet snel willen mislopen, net als het wegvallen van Israëlisch/Amerikaans militaire technologie.

Verder kan Israël Turkije zo onder de tafel krijgen. Denk maar eens aan de machtige joodse lobbygroepen in Amerika die nu eens niet een wetsvoorstel over de erkenning van de Armeense kwestie blokkeren. Of Israël dat de levering van militaire wapens aan Turkije blokkeert en zelfs geen nucleaire kennis meer verschaft aan Turkije. Ik denk dat Turkije veel meer te verliezen heeft dan de Israëliërs/Joden. Misplaatst vertrouwen hebben de joden dus niet in dit geval, ze hebben alle touwtjes in eigen handen.

Assad mag dan erg populair zijn onder Arabieren (dit zegt eigenlijk meer over de Syrische propagandamachine en veiligheidsdiensten), maar dit neemt niet weg dat de Arabieren in het Midden-Oosten al ruim duizend jaar niet de dienst uitmaken. De grootste regionale machthebbers zijn de niet-Arabische landen Israël, Iran en Turkije. En in mindere mate de inmiddels volledig gearabiseerde Egyptenaren. Syrië komt hiermee pas op de vijfde of zesde plek qua economie, technologie, BNP, diplomatie etc. (als het niet lager is onder Koeweit, Saoedi-Arabië). Dat is namelijk waar ik naar kijk als ik moet definiëren wat ik precies onder een ‘regionale grootmacht’ versta.

Dat Erdoğan dit niet snapt, zegt meer over Erdoğan dan over de diplomatie betrekkingen tussen Israël en Turkije. Juist daarom moet men dit niet overdrijven, Turkije en Syrië ipv Turkije en Israël? Vergeet het maar!

Armand Sağ

15 oktober 2009

© Armand Sağ 2009