Turkije in rep en roer

De eerste barstjes van het nieuwe buitenlandse beleid[1] van Turkije lijken zich al te vertonen. Na de onverwachte amnestie voor PKK-terroristen brak er in Turkije een storm van protest[2] aan over de aankomst van de PKK-lieden. De PKK’ers werden namelijk ontvangen als helden[3], wat voor de nabestaanden van de ruim 40.000 doden onaanvaardbaar was. Hierdoor werd de aankomst van de derde groep PKK’ers uit Europa uitgesteld[4]. Een PKK-woordvoerder verwoordde deze uitstel meteen als: “dit besluit van Turkije betekent dat het de deuren sluit voor vrede”.[5] Hiermee lijkt de PKK de gewapende strijd weer op te pakken.

Maar ook de Turken lijken zich steeds meer af te keren van het nieuwe buitenlandse beleid van de AKP. De toenadering tot Armenië en de PKK lijken voor veel Turken toch nog een brug te ver. De herinnering van de aanslagen[6] van de Armeense ASALA op meer dan 100 Turkse en pro-Turkse diplomaten lijkt toch te vers in de geheugens te staan. Maar ook de houding van de PKK wordt gezien als “ondankbaar”, omdat de amnestie van Turkije geen verdere concessie opleverde van de kant van de PKK. Dit werd pijnlijk duidelijk toen de 34 PKK-terroristen na aankomst in Turkije meldden dat “ze niet gekomen waren om te profiteren van de amnestie, maar om de PKK te vertegenwoordigen in Turkije.”[7] Verder pochten ze ook geen spijt te hebben van hun acties (inclusief het geweld) en eisten ze nog meer politieke concessies van Turkije terwijl de PKK nog geen concessie heeft gedaan. Zelfs de stijgende verkoop van Turks bier[8] aan Irak en in het bijzonder de door Koerden bewoonde Noord-Irakese autonome gebied Koerdistan (een geheel nieuwe afzetmarkt waardoor de Turkse economie een stimulans krijgt) kon niks meer veranderen aan de woede van de Turkse stemmers. De DTP, beter bekend als de politieke tak van de terreurbeweging PKK, nam ook een sterke provocatieve houding[9] in. Dit lijkt allemaal een manier om het vredesproces te verstoren, ook de oppositiepartijen in Turkije lijken deze situatie te willen exploiteren[10] om zo de regeringspartij AKP in het diskrediet te brengen.

Naast deze sentimentele gedachten en interactie met de PKK lijkt Turkije met de toenadering tot Armenië ook haar culturele en linguïstische verwant Azerbeidzjan kwijt te raken aan Rusland.[11] Dit bleek eerder al toen er een ‘vlag-conflict’ ontstond tussen beide broederlanden. Toen Armenië naar Turkije vertrok om een wk-kwalificatieduel te spelen tegen het gastland, besloot Turkije geen Azerbeidzjaanse vlaggen toe te staan in het stadion. Armenië en Azerbeidzjan zijn officieel nog steeds in staat van oorlog en Turkije wilde zo de Armeense gasten niet voor het hoofd stoten. Dit viel echter totaal verkeerd bij Azerbeidzjan, wat in praktijk de grote verliezer is van de Armeens-Azerbeidzjaanse oorlog van 1992-1994[12]. Zo verloor het bijna 24% van haar grondgebied aan Armenië (dit wordt tot op heden bezet door Armeense gevechtstroepen), heeft het nog steeds 800.000 tot 1 miljoen vluchtelingen in kampen wonen (wachtend tot ze terug kunnen naar het bezet gebied) en werd het in de stad Hocalı slachtoffer van een gruwelijke etnische zuivering (volgens Human Rights Watch, Luxemburg en Noorwegen zelfs een ‘genocide’).

Als reactie op het verbod op Azerbeidzjaanse vlaggen in het voetbalstadion, liet Azerbeidzjan de Turkse vlaggen van een Turks-Azerbeidzjaans soldatengraf in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Baku weghalen. Het ‘vlag-conflict’ werd nog erger toen Azerbeidzjan Turkije niet langer wilde matsen met een uitermate lage prijs voor aardgas. Turkije reageerde door ruim 1,1 miljard dollar[13] aan compensatie te betalen voor de Azerbeidzjaanse gaslevering. Dit voldeed om Azerbeidzjan zo ver te krijgen de Turkse vlaggen[14] weer op te hangen. Toch lijkt een Azerbeidzjaanse toenadering[15] tot Rusland tot de mogelijkheden te behoren, iets wat voordien ondenkbaar was. Rusland was namelijk de onbetwiste bondgenoot van Armenië, die op haar beurt toenadering tot Turkije zoekt met het ondertekenen van een protocol[16], een staatsbezoek[17], steun voor Eu-toetreding van Turkije[18] en herstel van de formele diplomatieke betrekkingen[19].

Volgens een peiling door het onderzoeksinstituut Sonar in 15 verschillende Turkse steden lijkt de AKP flink te verliezen door hun nieuwe beleid: slechts 28% (met restzetels: 32%)[20] van de stemgerechtigden zou op dit moment op ze stemmen. Tijdens de regionale verkiezingen[21] van begin 2009 was dit nog ruim 38%, maar in 2007 won AKP de landelijke verkiezingen met 46,57%[22]. De oppositiepartijen winnen zodoende steeds meer terrein: de republikeinse CHP 25% (met restzetels: 28%) en de nationalistische MHP 17% (met restzetels: 20%). Hiermee lijkt de gok van Erdoğan te mislukken; er zit veel meer kwaad bloed tussen de Turken en de PKK dan hij dacht. Na zijn belofte[23] van vorige maand om de PKK-terroristen in Noord-Irak aan te pakken, dacht Erdoğan namelijk dat hij genoeg krediet opgebouwd had om naast een offensief ook een amnestie aan te kondigen. Dit pakte echter geheel anders uit.

Armand Sağ

2 november 2009

© Armand Sağ 2009