Terugblik op Turkije over 1ste helft 2010

Het is snel gegaan. De eerste zes maanden van 2010 zijn alweer voorbij.
Het is inderdaad snel gegaan. Maar het doet niet te min aan de Turks-Nederlandse betrekkingen, die gewoon gestaag voortstuwen. Zo zal het Nederlandse Redevco een milieuvriendelijk winkelcentrum in Edirne bouwen.[1] Voorts wil het Nederlandse Eureko de overige 20% van de Turkse Garanti Bank ook opkopen.[2] Ook is het Nederlandse Multi Development bezig met het opzetten van zeven nieuwe Turkse winkelcentra in evenzoveel Turkse provincies.[3]

Gaat het alleen maar goed tussen Nederland en Turkije?
Uiteraard niet. Turkije trekt buitenlands kapitaal aan omdat het land in opkomst is, Nederland is er als de kippen bij. Overigens net als Duitsland, maar dat betekent niet dat Turkije niks bereikt op eigen houtje. Zo heeft het een overeenkomst met Shangri-La hotelketen gesloten en zal er in rond 2012 in İstanbul een onderwater zeven-sterren-hotel geopend worden onder de zeespiegel.[4] Ook een voorbeeld is de Turkse inspanning om het Europese Kampioenschap Voetbal van 2016 binnen te slepen.[5])

Dus de internationale gemeenschap ziet de Turkse potentie en grijpt dat aan om buitenlands kapitaal te investeren in het land?
Exact. Turkije doet veel moeite om zich op het internationale platform te kunnen handhaven, dit wordt gezien door derden. Zo zien landen zoals Italië in dat een partnerschap tussen de Europese Unie en Turkije niet meer voldoende zal zijn.[6] Ook Rusland investeert fors in Turkije met een nucleair overeenkomst om in 2019 een kerncentrale in het Zuid-Turkse Akkuyu te constructeren voor Turkije.[7] De kracht die Turkije door haar opkomst uitstraalt, zorgt ook voor steun uit naburige landen zoals Azerbeidzjan met welk land de Turken sowieso een broederband hebben.[8] De Turkse potentie werkt echter twee kanten op, buitenlandse investeerders staan te popelen om te kunnen investeren maar andersom heeft Turkije steeds meer macht om zich uit te kunnen spreken over zaken omtrent de Turkse diaspora.

U doelt op Duitsland?
Precies. De Turkse ministerpresident Erdoğan maakte een goede opmerking dat Turkije al jaren Duitse scholen heeft, maar dat Duitsland nog steeds geen Turkse scholen heeft.[9] Dit komt voort uit de krachtige Turkse economie, hoe sterker de economie van een land is, hoe meer er naar je geluisterd wordt. In dit geval was het voormalig Duits bondskanselier Gerhard Schröder die het volkomen eens was met Erdoğan en onderstreepte dat er inderdaad veel meer Turkse scholen geopend diende te worden in Duitsland.[10]

Gaat de vergelijking van Erdoğan wel op dan? Is Turkije veel beter in dat soort zaken?
Er is een ongegrond vooroordeel dat minderheden in Turkije achtergesteld worden. Dit is pertinent fout. Zo is er zelfs een Nederlands zelforganisatie in Turkije.[11] Als samenleving is Turkije beter in staat om met haar minderheden om te gaan, omdat dit historisch gezien al langer nodig was om te kunnen overleven. Zo kan Hasan Cemal, als kleinzoon van de door Armeense terroristen vermoordde Cemal Paşa, toch besluiten om naar Armenië te gaan en daar zelfs de Armeense relocatie van 1915 te herdenken.[12]

Dat zijn wel erg basale voorbeelden, ik zie niet zo snel een ‘krachtig Turkije’?
Je kan ook gedetailleerde voorbeelden geven, zoals de druk van Turkije op België om harder op te treden tegen de PKK wat ook gehonoreerd werd door de Belgische autoriteiten.[13] Het erkent nu zelfs dat er ook daadwerkelijke PKK-trainingskampen zijn die terroristen trainen om zelfmoordaanslagen in Turkije te plegen.[14] Dit terwijl dit eigenlijk al tientallen jaren geleden bekend was, de groeiende Turkse economie speelt nu eenmaal een grote rol. Het is niets voor niets dat zelfs het Belgische Fortis nu zelfs actief is in Turkije.

Blijft het voor Turkije dan alleen op druk uitoefenen op derde landen?
Nee, het is zelf ook bezig met het opzetten van transnationale projecten om meer sympathie te kweken voor haar standpunten. In dat kader is bijvoorbeeld TRT Arap opgericht, dat zich met haar uitzendingen richt op de 350 miljoen man tellende Arabische bevolking in het Midden-Oosten.[15] Het openen van culturele centra ter waarde van honderden miljoenen euro’s behoort hier ook toe. Denk bijvoorbeeld aan de 11.500 vierkante kilometer grote Cer Modern in Ankara. Dit is de eerste moderne kunst-expositiehal, tevens is het met 4.500 vierkante kilometer aan expositieruimte de grootste van Turkije.[16] De rest van die duizenden vierkante kilometers herbergt onder andere een museum, een fotogalerij, een museumwinkel, een conferentiehal en een kunstbibliotheek. Weer een ander voorbeeld is TÜBİTAK dat bezig is met een campagne om Turkse burgers die in het buitenland werken en hun Ph.D. al hebben afgerond terug te halen naar Turkije. Deze wetenschappers moeten hun academisch onderzoek dan voortzetten in Turkije met een riant loon.[17] Zo probeert Turkije de migratie van hoogopgeleiden tegen te gaan, ditmaal kan Turkije dit ook omdat het nu de economische daadkracht ervoor heeft.

Maar er zijn ook serieuze negatieve ontwikkelingen omtrent Turkije?
Uiteraard, zo zit Turkije dan wel in de G20 maar het wordt wel gezien als de meest irreguliere economie van de G20. Het is wel belangrijk om in te zien dat dit is aangekaart door Turkije zelf, het land heeft dus wel zeker een sceptische zelfreflectie en is bekend met haar eigen capaciteiten.[22] De weigering van een Noorse activiste is ook in het nieuws geweest, maar het moet niet vergeten worden dat het ging om een dame die de terreurorganisatie PKK een hand boven het hoofd hield.[23] Dit in een periode dat de PKK weer zeer gewelddadig aan het worden is.[24] Ook speelt de Turks-Israëlische problematiek de laatste tijd een grote rol in de diplomatieke betrekkingen tussen beide landen. Na de Israëlische actie heeft Turkije namelijk voor 56 miljard dollar aan wapendeals afgezegd.[25] Maar daarentegen zijn er al gebreken gevonden in de Israëlische acties tegen het Turkse schip waarbij negen Turken de dood vonden door toedoen van Israëlisch vuur.[26]

Wat is volgens u de meest in oog springende ontwikkeling van Turkije?
Turkije is hard op weg de nieuwe energiegrootmacht van de regio, dat wil zeggen Europa en Azië, te worden.[27] Europa kan al bijna niet meer zonder de olie- en gasleidingen die brandstof via Turkije naar Europa brengen. Turkije speelt daar ook slim op in door overeenkomsten met landen zoals Bulgarije te sluiten over verdere samenwerking op het gebied van energielevering.[28] Intern investeert de Turkse energiegrootmacht Boydak Holding ruim één miljard dollar in hernieuwbare energie om zo de Turkse positie van energieleverancier verder te kunnen uitbouwen.[29] Extern investeert het Amerikaanse Cleantech Circle ruim één miljard dollar in Turkse zonenergie van de Centraal-Anatolische regio’s Kırıkkale en Konya.[30] Zonenergie wordt sowieso steeds populairder in Turkije; lokale zakenvrouwen en –mannen gebruiken zonenergie om afgelegen dorpen van electriciteit te voorzien.[31] Aan de andere kant moet de Turks-Azerbeidzjaanse energiesamenwerking ook niet vergeten worden; Turkije mag als één van de weinige landen het Azerbeidzjaanse gas doorverkopen aan derde landen.[32] Dit is een uniek overeenkomst omdat Turkije hierdoor jaarlijks 300 miljoen dollar winst kan maken op Azerbeidzjaanse gasdoorvoer naar Griekenland en Italië.[33] Deze gentlemens-agreement lijkt het einde van de moeilijkheden tussen beide landen te markeren. Toen Turkije de grens met Armenië wilde openen, protesteerde Azerbeidzjan omdat Armenië tot op heden nog steeds ongeveer 24% van Azerbeidzjan bezet. Turkije en Azerbeidzjan zijn op hun beurt weer linguïstisch, cultureel en historisch verwant. Beide landen spreken Turks en beschouwen zich ‘Turks’, de deal van jaarlijks tien miljard kubieke meter aan gasvoorziening van Azerbeidzjan aan Turkije moet dan ook in dit kader gezien worden.[34]